Utilisateur:Silvano/Komprenilo de Sambahsaj verboj
Tiu dokumento ne klarigas kiel konjugacii sambahsan verbon (por tio vidu la gramatikon) sed kiel analizi ĝin se leganto ne komprenas ĝin kaj deziras trovi ĝian signifon en vortaro
Por deĉifri sambahsan verbon oni devas trovi ĝian radikon, ĉar radikoj estas troveblaj en vortaro.
La neregulaj verbon, ses, habe kaj woide (esti, havi kaj scii) ne estas klarigitaj ĉi-sube.
Ni konsideru ekzemple eelileisskwt : ee estas prefikso ; li estas kvazaŭ-prefiksa ripeto de la radiko ; leis estas la radiko ; skw estas sufikso, kaj -t estas finaĵo. Kiam leis estas trovita, ĝia signifo povas esti trovita per vortaro.
Sufiksoj kaj finaĵoj estas alfabete ordigitaj, sed maldestren : -a, -ba, -e, -de ktp.
La tabelo estas tiel ordigita : finaĵo, radiko, sufikso, prefisko. V= vokalo ; K= konsonanto.
Finaĵoj
modifierVerboj kiuj ŝanĝas la radikon por la pasinta tempo povas ne havi finaĵon.
a
modifier1a kaj 3a singularaj personoj de subjunktivo (arkaika)
sta
modifier2a singulara persono de paseo.
(e)nd
modifierPrezenca aktiva participo.
e
modifierInfinitivo (prezenca). Imperativo, 2a singulara persono.
te
modifierPrezenca kaj imperativa 2a plurala persono.
iete
modifierDua plurala persono de kondicionalo.
siete
modifierDua plurala persono de futuro.
di
modifierDua singulara persono de imperativo (arkaika). Kun verboj kun «eu» kaj «ei» (kaŭzas ablaŭton) kaj verboj kun nazala infikso (forigas la neakcentitan e-n).
m
modifierUnua singulara persono de prezenco.
(s)am
modifierUnua plurala persono de paseo.
iem
modifierUnua singulara persono de kondicionalo.
siem
modifierUnua singulara persono de futuro.
(s)im
modifierSufiksoj
modifierRadiko
modifierNeakcentita -e
modifierLa neakcentita lasta -e de radiko foje malaperas :
Fiker + im = fikrim
Linekw + mos = linkwmos
Finaĵoj -s aŭ -t
modifierSe finaĵoj komenciĝas per -s aŭ -t, la lasta litero de la radiko subiras la jenajn modifojn :
b + s = ps
b + t = pt
g + s = cs, x
g + t = ct
k + s = cs, x
k + t = ct
s + s = s
t + t = t
v + s = fs
v + t = ft
Prefiksoj
modifierNur verbospecifaj prefiksoj estas pritraktitaj ĉi-tie. La aliaj estas prezentitaj inter la normalaj sambahsasj prefiksoj aŭ estas nur prepozicioj.
oi(s)
modifier"oi(s)" estas normalaj prefiksoj (kun la signifo el-). Tamen, pro fonetikaj kialoj, oi povas aldoniĝi al ĉiu verbo komenciĝanta per "sK-". Ekzemple : scrib- = oiscrib-
ee
modifierTod elemento, nomata augment donas al prezenca verbo kutiman paseon sencon, t.s ago okazanta longe aŭ ripete en la pasinteco, tempo nomata ankaũ imperfekto.
bi
modifierEgalas la Esperantan ek-.
na
modifierEgalas plu plus verbo.
re
modifierDenove, re-.
vi
modifierza
modifierĈesi plus verbo.