Liste de pagi

liste d'un projet Wikimedia

Cet article dresse une liste non exhaustive de pagi, classés par civitas et par provinces.

Partie occidentale, pars occidentalis

modifier

Préfecture du prétoire d'Italie, praefectus praetorio per Italiae

modifier

(Le préfet du prétoire d'Italie réside à Rome).

Diocèse d'Italie, diocesis Italiciana

modifier
Italie annonaire, Italia
modifier
Émilie, Aemilia
modifier
Alpes cottiennes, Alpes cottiae
modifier
Flaminie et Picenum annonaire, Flaminia et Picenum annonarium
modifier
Ligurie, Liguria
modifier
Rhétie première, Raetia prima
modifier
Rhétie seconde, Raetia secunda
modifier
Vénétie et Istrie, Venetia et Histria
modifier
Italie suburbicaire, Regiones suburbicariae
modifier
Apulie et Calabre, Apulia et Calabria
modifier
Campanie, Campania
modifier
Corse, Corsica
modifier
Lucanie et Bruttium, Lucania et Bruttii
modifier
Picenum suburbicaire, Picenum suburbicarium
modifier
Samnium, Samnium
modifier
Sardaigne, Sardinia
modifier
Sicile, Sicilia
modifier
Tuscie et Ombrie, Tuscia et Umbria
modifier
Valérie, Valeria
modifier

Diocèse d'Illyrie, diocesis Illyricum

modifier

(On appelle aussi ce diocèse « diocèse des Pannonies », diocesis Pannoniarum)

Dalmatie, Dalmatia
modifier
Norique méditerranéenne, Noricum mediterraneum
modifier
Norique riveraine, Noricum ripense
modifier
Pannonie première, Pannonia prima
modifier
Pannonie seconde, Pannonia secunda
modifier
Savie, Savia
modifier
Valérie, Valeria
modifier

(différente de la Valérie suburbicaire)

Diocèse d'Afrique, diocesis Africae

modifier

(On appelle aussi ce diocèse « diocèse des Pannonies », diocesis Pannoniarum)

Afrique, Africa
modifier
Byzacène, Byzacena
modifier
Maurétanie Césarienne, Mauretania caesariensis
modifier
Maurétanie Sitifienne, Mauretania sitifensis
modifier
Numidie, Numidia
modifier
Tripolitaine, Tripolitana
modifier

Préfecture du prétoire des Gaules, praefectus praetorio Galliarum

modifier

Diocèse d'Hispanie, diocesis Hispaniae

modifier
Bétique, Baetica
modifier
Îles Baléares, Baleares insulae
modifier
Carthaginoise, Carthaginensis
modifier
Gallécie, Gallaecia
modifier
Lusitanie, Lusitania
modifier
Tarraconaise, Tarraconensis
modifier
Maurétanie Tingitane, Tingitania
modifier

Diocèse des Sept Provinces diocesis Septem provinciarum

modifier
Alpes-Maritimes, Alpes maritimae
modifier
Aquitaine première, Aquitanica prima
modifier
Civitas Albiensiun
modifier

(Civitas Albiensiun : Albigeois (Albigenses, Albi), peut-être les Rutènes provinciaux (Ruteni Provinciales))

Cité des Cadurques, Civitas Cadurcorum
modifier

(Cadurci, Quercy, Cahors)

Cité des Rutènes, Civitas Rutenorum
modifier

(Ruteni, Rouergue, Rodez)

Cité des Lemovices, Civitas Lemovicum
modifier

(Lemovici, Limousin)

Cité des Arvernes, Civitas Arvernorum
modifier

(Arverni, Auvergne)

Cité des Bituriges (civitas biturigum)
modifier

(capitale à Avaricum (Bourges), cité à pagus unique)[1],[2] :

Cité des Vellaves, Civitas Vellavorum
modifier

(Vellavi, Velay)

Cité des Gabales, Civitas Gabalum
modifier

(Gabali, Gévaudan)

Aquitaine seconde, Aquitanica secunda
modifier

(ou Aquitania secunda)

Narbonnaise première, Narbonensis prima
modifier
Narbonnaise seconde, Narbonensis secunda
modifier
Novempopulanie, Novem populi
modifier
Viennoise, Viennensis
modifier

Diocèse des Gaules, diocesis Galliarum

modifier
Alpes pennines et grées, Alpes poeninae et graiae
modifier
Belgique première, Belgica prima
modifier
Cité des Trévires, Ciuitas Treuerorum
modifier

(capitale: Augusta Treverorum (Trèves))

Cité des Leuques, Ciuitas Leucorum
modifier

(capitale : Tullum Leucorum (Toul))

Cité des Médiomatriques, Ciuitas Mediomatricorum
modifier

(capitale : Divodurum (Metz))

Cité des Verodunenses, Ciuitas Verodunensium
modifier

(capitale: Virodūnum (Verdun))

Belgique seconde, Belgica secunda
modifier
Cité des Rèmes, Ciuitas Remorum
modifier
  • Pagus Castricius ou Castricensis : Chef-lieu : Castricum, aujourd'hui détruit mais proche de Charleville-Mézières
  • Pagus Dulcomensis, aussi appelé le Dormois
  • Pagus Porcensis (le Porcien)
  • Pagus Mosomensis, aussi appelé Mouzonnais : Mouzon
  • Pagus Remensis : Chef-lieu : Durocortorum (Reims), capitale de cité
  • Pagus Tardinensis : le Tardenois
  • Pagus Vongensis : pays de Voncq
Cité des Silvanectes, Ciuitas Siluanectum
modifier

(capitale : Augustomagus (Senlis))

Cité des Suessiones, Ciuitas Suessionum
modifier

Capitales successives:

  1. Noviodūnum (Pommiers ou Villeneuve-Saint-Germain)
  2. Augusta Suessionum (Soissons)
Cité des Véromanduens, Ciuitas Veromanduorum
modifier
Cité des Atrébates, Ciuitas Atrebatium
modifier
Cité des Bellovaques, Ciuitas Bellovacorum
modifier

(capitale : Caesaromagus (Beauvais))

Cité des Ambiens, Ciuitas Ambianensium ou Ciuitas Ambianorum
modifier
Cité des Morins, Civitas Morinorum
modifier
Cité des Nerviens, Civitas Nerviorum
modifier
Cité des Camaracenses, Ciuitas Camaracensium
modifier

(ancienne c. Nerviorum, avec pour nouveau chef-lieu : Camaracum – Cambrai)

Ciuitas Catalaunorum
modifier

(séparée de la ciuitas Remorum ; chef-lieu : Catalaunum – Châlons-en-Champagne)

Cité des Bononenses, Ciuitas Bononensium
modifier

(séparée de la ciuitas Morinorum ; chef-lieu : Bononia – Boulogne-sur-Mer)

Germanie première, Germania prima
modifier
Germanie seconde, Germania secunda
modifier
Cité des Ménapiens, Civitas Menapiorum
modifier
Cité des Tongres, Civitas Tungrorum
modifier
Lyonnaise première, Lugdunensis prima
modifier

(capitale de province : Lyon)

Cité des Éduens
modifier

(capitale de cité Augustodunum (Autun))

Cité des Ségusiaves
modifier

(capitale de cité Forum Segusiavorum (Feurs))

Lyonnaise seconde, Lugdunensis secunda
modifier
👑 Cité des Véliocasses
modifier

(capitale de cité Rotomagus (Rouen))

  • Veuguessin ou Vexin, Veliocassinus pagus
Cité des Eburovices
modifier

(capitale de cité Mediolanum (Évreux))

Cité des Baïocasses
modifier

(capitale de cité Augustodurum (Bayeux))

Cité des Calètes
modifier

(capitale de cité Juliobona (Lillebonne))

Cité des Lexoviens
modifier

(capitale de cité Noviomagus Lexoviorum (Lisieux))

Cité des Unelles
modifier

(capitale de cité Cosedia (Coutances) ou Crociatonum (Carentan))

Cité des Viducasses
modifier

(capitale de cité Aregenua (Vieux)) (au Bas-Empire romain, leur cité est rattachée à celle des Baïocasses)

Lyonnaise troisième, Lugdunensis tertia
modifier
👑 Cité des Turones (civitas turonorum)
modifier

(capitale à Caesarodunum (Tours), cité à pagus unique)[1],[2] :

Cité des Andécaves
modifier

(capitale de cité, Juliomagus (Angers))

Cité des Cénomans, Civitas Cenomanorum
modifier

(capitale de cité Vindinum (Le Mans))

Cité des Diablintes
modifier

(capitale de cité Noviodunum (Jublains))

Cité des Coriosolites
modifier

(capitale de cité Fanum Martis (Corseul))

Cité des Namnètes
modifier

(capitale de cité Condevicnum (Nantes))

Cité des Osismes, Civitas Osismiorum
modifier

(capitale de cité Vorgium (Carhaix))

  • Pagus Achmensis : Pays d'Ac'h
Cité des Riedones
modifier

(capitale de cité Condate Riedonum (Rennes))

Cité des Vénètes
modifier

(capitale de cité Darioritum (Vannes))

Lyonnaise sénonaise (Lugdunensis senonia)
modifier

La province de la Gaule Lyonnaise Quatrième (ou Sénonaise) est créée au début du IVe siècle par partition de la Lyonnaise Première. Sont également créés au même moment deux nouveaux pagi pour les Parisii et les Auréliens.

👑 Cité des Sénons (civitas senonum)
modifier

(capitale de cité à Agedincum (Sens) ; incluait auparavant le pagus des Parisii).

Cité des Carnutes (civitas carnutorum)
modifier

(territoire au nord-ouest de la région Centre-Val de Loire ; capitale de cité à Cenabum (Orléans), puis Autricum (Chartres) à partir de 330 environ ; incluait auparavant les pagi de la cité des Auréliens)[1],[3] :

Cité des Auréliens (civitas aurelianorum)
modifier

(cité créée vers 330 en détachement de la cité des Carnutes[1] ; capitale de cité à Cenabum (Orléans)) :

Cité des Meldes (civitas meldorum)
modifier

(capitale de cité à Iatinum (Meaux))

Cité des Parisii (civitas parisiorum)
modifier

(cité créée vers 330 en détachement de la cité des Sénons ; capitale de cité à Lutetia (Paris)) :

Cité des Tricasses (civitas tricassium)
modifier

(capitale de cité à Augustobona (Troyes))

Grande Séquanaise, Maxima sequanorum
modifier
Cité des Lingons, Civitas Lingonum
modifier

(subdivisions territoriales du Ve siècle au IXe siècle correspondant à la pertica des Lingons avant le Principat)

Diocèse de Bretagne, diocesis Britanniae

modifier
Bretagne première, Britannia prima
modifier
Bretagne seconde, Britannia secunda
modifier
Flavie césarienne, Flavia caesariensis
modifier
Maxime césarienne, Maxima caesariensis
modifier
Valentia, Valentia
modifier

Partie orientale, pars orientalis

modifier

Préfecture du prétoire d'Orient, praefectus praetorio per Orientem

modifier

Diocèse d'Égypte, diocesis Aegypti

modifier
Égypte, Aegyptus
modifier
Arcadia, Arcadia
modifier
Augustamnique, Augustamnica
modifier
Libye supérieure, Libya superior
modifier
Libye inférieure, Libya inferior
modifier
Thébaïde, Thebais
modifier

Diocèse d'Orient, diocesis Orientis

modifier
Arabie, Arabia
modifier
Cilicie, Cilicia
modifier
Cilicie seconde, Cilicia
modifier
Chypre, Cyprus
modifier
Euphratèse, Eufratensis
modifier
Phénicie, Foenice
modifier

(ou Phoenice)

Phénicie libanaise, Foenise libanensis
modifier

(ou Phoenice libanensis)

Isaurie, Isauria
modifier
Mésopotamie, Mesopotamia
modifier
Osroène, Osrohena
modifier
Palestine, Palestina
modifier
Palestine salutaire, Palestina salutaris
modifier
Palestine seconde, Palestina secunda
modifier
Syrie, Syria
modifier
Syrie salutaire, Syria salutaris
modifier

Diocèse d'Asie, diocesis Asiana

modifier
Carie, Caria
modifier
Phrygie pacifiée, Frygia pacatina
modifier

(ou Phrygia pacatina)

Phrygie salutaire, Frygia salutaris
modifier

(ou Phrygia salutaris)

Lycaonie, Lycaonia
modifier
Lycie, Lycia
modifier
Lydie, Lydia
modifier
Pamphylie, Pamfylia
modifier
Pisidie, Pisidia
modifier

Diocèse du Pont, diocesis Pontica

modifier
Arménie première, Armenia prima
modifier
Arménie seconde, Armenia secunda
modifier
Bithynie, Bithynia
modifier
Cappadoce première, Cappadocia prima
modifier
Cappacode seconde, Cappadocia secunda
modifier
Galatie, Galatia
modifier
Galatie salutaire, Galatia salutaris
modifier
Helénopont, Helenopontus
modifier

(ou Hellenopontus)

Honoriade, Honoria
modifier
Paphlagonie, Paflagonia
modifier
Pont Polémoniaque, Pontus polemoniacus
modifier

Diocèse de Thrace, diocesis Thraciae

modifier
Europe, Europa
modifier
Haemimontus, Haemimontus
modifier

(ou Haemus)

Mésie seconde, Moesia secunda
modifier
Rhodope, Rhodopa
modifier
Scythie mineure, Scythia minor
modifier
Thrace, Thracia
modifier

Préfecture du prétoire d'Illyrie, praefectus praetorio per Illyricum

modifier

Diocèse de Macédoine, diocesis Macedoniae

modifier
Crète, Creta
modifier
Épire nouvelle, Epirus nova
modifier
Épire ancienne, Epirus vetus
modifier
Macédoine, Macedonia
modifier
Thessalie, Thessalie
modifier

Diocèse de Dacie, diocesis Daciae

modifier
Dacie méditerranéenne, Dacia mediterranea
modifier
Dacie riveraine, Dacia ripense
modifier
Dardanie, Dardania
modifier
Mésie première, Moesia prima
modifier
Prévalitane, Praevalitana
modifier

Notes et références

modifier
  1. a b c d et e Bernard Robreau, « Territoires et frontières des cités antiques de la région Centre », Supplément à la Revue archéologique du centre de la France, vol. 42, no 1,‎ , p. 49–58 (lire en ligne Accès libre)
  2. a et b Christèle Hervé, Sandrine Riquier et Murielle Troubady, « Les limites orientales de la civitas Turonorum », Supplément à la Revue archéologique du centre de la France, vol. 42, no 1,‎ , p. 59–84 (lire en ligne Accès libre)
  3. Christian Cribellier, « Éléments de synthèse pour appréhender les agglomérations secondaires antiques en région Centre-Val de Loire : origine, évolution, caractéristiques et fonctions », Agglomérations secondaires antiques en région Centre-Val de Loire, Tours, FERACF, vol. 3, no 63 « supplément à la Revue archéologique du Centre de la France »,‎ , p. 23-71.